生姜的功效与作用
生姜百科名片 生姜生姜性温,其特有的“姜辣素”能刺激胃肠黏膜,使胃肠道充血,消化能力增强,能有效地治疗吃寒凉食物过多而引起的腹胀、腹痛、腹泻、呕吐等。
吃过生姜后,人会有身体发热的感觉,这是因为它能使血管扩张,血液循环加快,促使身上的毛孔张开,这样不但能把多余的热带走,同时还把体内的病菌、寒气一同带出。
当身体吃了寒凉之物,受了雨淋或在空调房间里呆久后,吃生姜就能及时消除因肌体寒重造成的各种不适。
年以来,不断出现农产品涨价消息,先是大蒜、绿豆价格持续上涨后,近期生姜也出现涨价,超过九成的省区市生姜价格涨幅明显。
中文名称: 生姜 外文名称: RHIZOMA 别称: 、姜皮、姜、姜根、百辣云 界: 植物界 科: 姜科 属: 姜属 分布区域: 我国中部、东南部至西南部各省广为栽培 目录概述药用和食用食疗价值药理作用中药化学成分现代研究主要成分:药理作用:生姜的传说动植物形态药用植物栽培栽培炮制方法生药材鉴定药物应用鉴别中药化学鉴定生姜病虫害的综合防治技术夏季吃生姜能治四种病生姜----男子不可百日无姜生姜有助于减轻肌肉痛生姜的保存方法生姜的使用禁忌生姜的购买常识概述药用和食用食疗价值药理作用中药化学成分现代研究 主要成分: 药理作用:生姜的传说动植物形态药用植物栽培 栽培 炮制方法 生药材鉴定 药物应用鉴别 中药化学鉴定生姜病虫害的综合防治技术夏季吃生姜能治四种病生姜----男子不可百日无姜生姜有助于减轻肌肉痛生姜的保存方法生姜的使用禁忌生姜的购买常识展开 编辑本段概述 姜-原植物【物种名称】 姜 【别名异名】 生姜、姜皮、姜、姜根、百辣云、勾装指、因地辛、炎凉小子、鲜姜、生姜汁. 【拉丁学名】 Zingiber officinale Roscoe 【英文名称】 RHIZOMA ZINGIBERIS RECENS 【科属分类】 姜科Zingiberaceae、姜属Zingiber 【形态特征】 多年生宿根草本。
根茎肉质,肥厚,扁平,有芳香和辛辣味。
叶子列,披钍形至条状披针形,长-厘米,宽约2厘米,先端渐尖基部渐狭,平滑无毛,有抱茎的叶鞘;无柄。
花茎直立,被以覆瓦状疏离的鳞片;穗状花序卵形至椭圆形,长约5厘米,宽约2.5厘米;苞片卵形,淡绿色;花稠密,长约2.5厘米,先端锐尖;萼短筒状;花冠3裂,裂片披针形,黄色,唇瓣较短,长圆状倒卵形,呈淡紫色,有黄白色斑点,下部两面三刀侧各有小裂片;雄蕊1枚,挺出,子房下位;花柱丝状,淡紫色,柱头放射状。
蒴果长圆形胀约2.5厘米。
花期6-8月。
生姜: 指姜属植物的块根茎。
本品为姜属植物姜Zingiber officinale Rosc.的新鲜根茎。
秋、冬二季采挖,除去须根及泥沙。
有嫩生姜与老生姜,做酱菜都用嫩姜,药用以老姜为佳。
性味: 辛、微温,归肺脾胃经 功效: 发汗解表,温中止呕,温肺止咳迅团绝,解鱼蟹毒,解药毒。
成分: 含有辛辣和芳香成分。
辛辣成分为一种芳香性挥发油脂中的"姜油酮"。
其中主要为姜油萜、水茴香、樟脑萜、姜酚、桉叶油精、淀粉、粘液等。
功用 为芳香性辛辣健胃药,有温暖、兴奋、发汗、止呕、解毒、温肺止咳等作用,特别对于鱼蟹毒,半夏、天南星等药物中毒有解毒作用。
适用于外感风寒、头痛、痰饮、咳嗽、胃寒呕吐;在遭受冰雪、水湿、寒亩姿冷侵袭后,急以姜汤饮之,可增进血行,驱散寒邪。
编辑本段药用和食用 中药生姜【制法】生姜:除去杂质,洗净,用时切厚片。
【性状】本品呈不规则块状,略扁,具指状分枝,长 4~cm,厚 1~3cm 。
表面黄褐色或灰棕色,有环节,分枝顶端有茎痕或芽。
质脆,易折断,断面浅黄色,内皮层环纹明显,维管束散在。
气香特异,味辛辣。
【贮藏】置阴凉潮湿处,或埋入湿沙内,防冻。
【备注】 (1)生姜用于解表,主要为发散风寒,多用治感冒轻症,煎汤,加红糖乘热服用,往往能得汗而解,也可用或数作预防感冒药物。
生姜发汗作用较弱,常配合麻黄、桂枝等同用,作为发汗解表辅助的药品,能增强发汗力量。
生姜为止呕要药,可单独应用,治疗胃寒呕吐。
也可治胃热呕吐,配合半夏、竹茹、黄连等同用。
生姜能解鱼蟹毒,单用或配紫苏同用。
此外,生姜又能解生半夏、生南星之毒,煎汤饮服,可用于中半夏、南星毒引起的喉哑舌肿麻木等症。
因此在炮制半夏、南星的时候,常用生姜同制,以减除它们的毒性。
(2)生姜汁:将生姜洗净后打烂,绞取其汁入药。
性味辛微温。
有化痰、止呕的功效,主要用于恶心呕吐及咳嗽痰多等症。
一般用量为三滴至十滴,冲服。
(3)生姜皮:即生姜的外皮。
性味辛凉。
有利尿消肿之功效,适用于小便不利,水肿等症,可配合冬瓜皮、桑白皮等同用。
一般用量为五分至一钱五分,煎服。
(4)煨姜:将原只鲜生姜洗净,用草纸包裹,放在清水中浸湿,直接放在火中煨,待草纸焦黑,姜熟为度;或直接放火中烤熟。
性味辛温,具有和中止呕的功用。
适用于脾胃不和、恶心呕吐等症。
一般用量为二、三片,煎服。
(5)生姜和姜片用于烹饪,可以去腥膻,增加食品的鲜味。
宜忌 阴虚内热者及热盛之症忌用。
(6)治疗胃、十二指肠溃疡。
治疗方法:鲜生姜g,洗净切碎,加水0ml,煎分钟。
每日3次,2日服完。
结果:据数十例的观察,对改善症状有较好效果。
服药后能使疼痛减轻或消失,随之反酸、饥饿感也见好转,便秘及黑粪转为正常,食欲增加。
但多不能根治,常易复发;对一部分患者遗留较长的胃部堵塞感。
(《中药大辞典》) (7)治疗急性细菌性痢疾。
用鲜生姜1.5两,红糖1两,共捣为糊状,每日3次分服,7天为1疗程。
据例观察,治愈率为%,好转率为%。
用药后腹痛、里急后重之平均消失时间分别为5.天和5.天,大便外观及次数恢复正常分别为4.8天和5.2天,大便镜检及培养平均转阴日数分别为4.天和3.6天。
治疗中未见明显副作用。
(《中药大辞典》) (8)治疗疟疾。
方法: 鲜生姜洗净拭干,切碎捣烂,摊于纱布块上,再包叠成小方块,敷贴于穴位上,用胶布固定或绷带包扎。
选用穴位分3组:第1组为双侧膝眼,生姜用2两分敷两穴;第2组为大椎加间使(双侧),生姜用1两分敷3穴;第3组选大椎1穴,生姜用5钱。
一般于发作前4~6小时敷贴。
经8~小时即可取下。
敷药两次即可。
观察例,除第1、第3两组各有2例无效外,其余均控制发作,血检疟原虫阴性。
(《中药大辞典》)编辑本段食疗价值 姜科草本植物姜的根茎。
嫩者称紫姜、子姜,老者称老姜、老生姜。
一般所说生姜多指后者。
我国大部分地区均有栽培。
秋、冬季采收,除去须根,洗净鲜用。
[性能]味辛,性温。
能开胃止呕,化痰止咳,发汗解表。
[参考]含挥发油,主要为姜醇、姜烯、水芹烯、柠檬醛、芳樟醇等;又含辣味成分姜辣素,分解生成姜酮、姜烯酮等。
此外,含天门冬素、谷氨酸、天门冬氨酸、丝氨酸、甘氨酸、苏氨酸、丙氨酸等。
口嚼生姜,可引起血压升高。
姜辣素对口腔和胃粘膜有刺激作用,能促进消化液分泌,增进食欲。
可使肠张力、节律和蠕动增加。
有末梢性镇吐作用,有效成分为姜酮和姜烯酮的混合物。
对呼吸和血管运动中枢有兴奋作用,能促进血液循环。
体外实验,对伤寒杆菌、霍乱弧菌有明显的抑制作用。
[用途]用于脾胃虚寒,食欲减退,恶心呕吐,或痰饮呕吐,胃气不和的呕吐;风寒或寒痰咳嗽;感冒风寒,恶风发热,鼻塞头痛。
[用法]煎汤,绞汁服,或作调味品;子姜多作菜食。
[注意]阴虚,内有实热,或患痔疮者忌用。
久服积热,损阴伤目。
高血压病人亦不宜多食。
[附方] 1,凉拌子姜:子姜~g,切成细丝,加醋、盐适量拌食;亦可再加适量白糖、脂麻油。
本品以醋、盐等拌食有很好的开胃和中,止呕作用;味微辛辣而酸,但不甚温热。
用于胃气不和而偏寒的呕逆少食。
《食医心镜》中用生姜细粒,与醋同煎,连渣嚼服,用于“呕吐,百药不差”,其意与此同。
2,生姜半夏汤:半夏g,煎汤取汁,加生姜汁适量,一同煎沸。
分4次服用。
源于《金匮要略》。
半夏、生姜汁均善止呕,合用益佳;并有开胃和中之功。
用于胃气不和,呕哕不安。
3,生姜饴糖汤:生姜~g,饴糖g。
加水煎成浓汤,趁温热徐徐饮。
源于《本草汇言》。
本方以生姜温肺化痰、止咳,饴糖润肺被虚。
用于虚寒性咳嗽咯痰。
4,紫苏生姜汤:紫苏叶g,生姜9g。
煎汤饮。
源于《本草汇言》。
本方取紫苏叶发汗、解表散寒,用生姜以增强其作用。
不仅便于服用,且有益胃气、助发汗的作用。
编辑本段药理作用 1.对消化系统的作用:对装有隔离小胃及食道瘘的狗,用%煎剂置于口腔中,可对胃酸及胃液的分泌呈双相作用,最初数小时内为抑制,后则继以较长时间的兴奋。
向胃内灌注%煎剂0ml,则呈兴奋作用。
隔离小胃狗试服生姜0.1-1.0g,胃液分泌增加并刺激游离盐酸分泌,但胃蛋白酶对蛋白的消化作用却降低,脂肪酶的作用增强。
浸膏能抑制硫酸铜引起的狗的呕吐,服姜汁-%ml也有效,但5%ml则无效。
从生姜中分离出来的姜油酮及姜烯酮的混合物亦有止吐效果,最小有效量为3mg,对阿朴吗啡引起的狗呕吐及洋地黄引起的鸽呕吐均无效。
家兔经消化道给予姜油酮可使肠管松弛,蠕动减退。
生姜是驱风剂的一种,对消化道有轻度刺激作用,可使肠张力、节律及蠕动增加,有时继之以降低,可用于因胀气或其他原因引起的肠绞痛。
2.对循环和呼吸的作用:正常人口嚼生姜1g(不咽下),可使收缩压平均升高.2mm汞柱,舒张压上升mm汞柱,对脉率则无显著影响。
酒精提取液对麻醉猫血管运动中枢及呼吸中枢有兴奋作用,对心脏也有直接兴奋作用。
3.抗菌及抗原虫作用:体外试验水浸剂对堇色毛癣菌有抑制作用,对阴道滴虫有杀灭作用。
4.其他作用:蛙皮下注射、家兔静脉注射大量姜油酮,能引起中枢运动麻痹,对兔有时血压可下降。
【历代本草著作对生姜的论述】 《名医别录》:味辛,微温。
主治伤寒头痛、鼻塞、咳逆上气,止呕吐。
又,生姜,微温,辛,归五藏。
去淡,下气,止呕吐,除风邪寒热。
久服小志少智,伤心气。
《本草拾遗》:本功外,汁解毒药,自余破血,调中,去冷,除痰,开胃。
须热即去皮,要冷即留皮。
《药性论》:使。
主痰水气满,下气。
生与干并治嗽,疗时疾,止呕逆不下食。
生和半夏,主心下急痛,若中热不能食,捣汁合蜜服之。
又汁和杏仁作煎,下一切结气,实心胸拥隔冷热气,神效。
《开宝本草》:味辛,微温。
主伤寒头痛鼻塞,咳逆上气,止呕吐。
《本草图经》:以生姜切细,和好茶一、两碗,任意呷之,治痢大妙!热痢留姜皮,冷痢去皮。
《本草衍义》:治暴逆气。
嚼三两皂子大,下咽定,屡服屡定。
初得寒热,痰嗽,烧一块,含咬之终日间,嗽自愈。
暴赤眼无疮者,以古铜钱刮净姜上取汁,于钱唇点目,热泪出,今日点,来日愈。
但小儿甚惧,不须疑,已试良验。
《药性赋》:味辛,性温,无毒。
升也,阳也。
其用有四:制半夏有解毒之功,佐大枣有厚肠之说。
温经散表邪之风,益气止胃翻之哕。
《汤液本草》:气温,味辛。
辛而甘,微温,气味俱轻,阳也,无毒。
《象》云:伤寒头痛,鼻塞,咳逆上气,止呕吐,治痰嗽。
生与干同治。
与半夏等分,治心下急痛,剪细用。
《心》云:能制半夏、厚朴之毒,发散风寒,益元气,大枣同用。
辛温,与芍药同用,温经散寒,呕家之圣药也。
辛以散之,呕为气不散也。
此药能行阳而散气。
《珍》云:益脾胃,散风寒,久服去臭气,通神明。
孙真人云:为呕家之圣药。
或问东垣曰:生姜辛温入肺,如何是入胃口?曰:俗皆以心下为胃口者,非也。
咽门之下,受有形之物,系胃之系,便为胃口。
与肺同处,故入肺而开胃口也。
又问曰:人云夜间勿食生姜,食则令人闭气,何也?曰:生姜辛温,主开发,夜则气本收敛,反食之开发其气,则违天道,是以不宜食。
此以平人论之可也。
若有病则不然。
姜屑比之干姜不热,比之生姜不润,以干生姜代干姜者,以其不僭故也。
《本草》云:秦椒为之使。
杀半夏、莨菪毒。
恶黄芩、黄连。
《本草衍义补遗》:辛温,俱轻,阳也。
主伤寒头痛、鼻塞、咳逆上气,止呕吐之圣药。
治咳嗽痰涎多用者,此药能行阳而散气故也。
又东垣曰:生姜辛温入肺,如何是入胃口?曰:俗皆以心下为胃口者,非也。
咽门之下受有形之物,系谓之系,便为胃口,与肺同处,故入肺而开胃口也。
又问曰:人云夜间勿食生姜,食则令人闭气,何也?曰:生姜辛温主开发,夜则气本收敛,反食之开发其气,则违天道,是以不宜。
若有病则不然,若破血、调中、去冷、除痰、开胃。
须热即去皮,若要冷即留皮用。
《本草发挥》:成聊摄云:姜、枣味辛、甘。
固能发散,而又不特专于发散之用。
以脾主为胃行其津液,姜、枣之用,专行脾之津液,而和荣卫者也。
洁古云:生姜,性温,味辛、甘,气味俱厚,浮而升,阳也。
其用有四:制厚朴、半夏毒一,发散风邪二,温中去湿三,益脾胃药之佐四。
东垣云:生姜为呕家之圣药。
辛以散之,呕为气不散也,此物能行阳而散气。
又云:生姜消痰下气,益脾胃,散风寒。
主伤寒头痛,鼻塞,通四肢关节,开五脏六腑。
又云:生姜与大枣同用,调和脾胃;辛温与芍药同用,温经散寒。
《本草纲目》:生用发散,熟用和中。
早行山行,宜含一块,不犯雾露清湿之气及山岚瘴气。
食久,积热患目。
痔人,痈疮皆不宜多食。
姜皮消浮肿腹胀痞满,去翳。
归经:肺;胃;脾经编辑本段中药化学成分 生姜含挥发性成分:α-姜烯(α-zingiberene),β-檀香萜醇(β-santalol),β-水芹烯(β-phellandrene),β-甜没药烯(β-bisabolene),α-姜黄烯(α-curcumene),姜醇(zingiberol),紫苏醛(perillaldehyde),橙花醛(neral), 牻牛儿醛(geranial),2-蒈醇(2-caraneol),3-蒈醇,樟烯(camphene),β-罗勒烯(β-ocimene),α-香柑油烯(α-bergamotene),β-金便欢烯(β-farnesene),月桂烯(myrcene),β-蒎烯(β-pinene),2-龙脑(2-borneol),柠檬醛(citral),7-孟烯[7-menthene],异小茴香醇(isofenchyl alcohol),α-金合欢烯,1,3,3-三甲基三环[2.2.1.02,6]-庚烷[1,3,3-trimethyltricyclo[2.2.1.02,6]heptane],2,6-二甲基-6-(4-甲基-3-戊烯基)-二环[3.1.1]-2-庚烷[2,6-dimethyl-6-(4-methyl-3-pentenyl)-bicyclo[3.1.1]-2-heptene],1,3,3-三甲基-2-氧杂二环[2.2.2]辛烷[1,3,3-trimethyl-2-oxabicyclo[2.2.2]octane],1-(1,5-二甲基-4-已烯基)-4-甲基苯[1-(1,5-eimethyl-4-hexenyl)-4-methylbenzene]及高良姜萜内酯(galanolactone)等数十种;辛辣成分:6-姜辣醇(6-gingerol),3-姜辣醇,4-姜辣醇,5-姜辣醇,8-姜辣醇,-姜辣醇,-姜辣醇,6-姜辣二醇(6-gingediol),4-姜辣二醇,8-姜辣二醇,-姜辣二醇,6-甲基姜辣二醇(6-gingediol),4-姜辣二醇,8-姜辣二醇,-姜辣二醇,6-甲基姜辣二醇(6-methylgingediol),4-姜辣二醇双乙酸酯(4-gingediacetate),6-姜辣二醇双乙酸酯,6-甲基姜二醇双乙酸(6-methylgingediacetate),6-姜辣二酮(6-gingerdione),-姜辣二酮,6-去氢姜辣二酮(6-dehydrogingerdiong),-去氢姜辣二酮,6-乙酰姜辣醇(6-acetylgingerol),6-姜辣烯酮(6-shogaol)等。
生姜还含呋喃大牻牛儿酮(furanogermenone),2-哌啶酸(pipecolic acid)及天冬氨酸(aspartic acid),谷氨酸(glutamic acid),丝氨酸(serine)等多种氨基酸。
功效:散寒解表;温中止呕;温肺止咳;解鱼蟹毒 考证 出自1.《本草经集注》。
2.《本草图经》:生姜,生犍为山谷及荆州、扬州。
今处处有之,以汉、温、池州者为良。
苗高二、三尺,叶似箭竹而长,两两相对,苗青,根黄,无花实。
秋采根,于长流水洗过,日晒为干姜。
3.《本草衍义》:生姜,治暴逆气,嚼三、两皂子大,下咽定,屡服屡定。
初得寒热痰嗽,烧一块含啮之,终日间嗽自愈。
暴赤眼无疮者,以古铜钱刮净姜上,取汁于钱唇点目,热泪出,今日点,来日愈。
但小儿甚惧,不须疑,已试良验。
4.《本草纲目》:姜,初生嫩者其尖微紫,名紫姜,或作子姜,宿根谓之母姜也。
姜宜原湿沙地,四月取母姜种子,五月生苗,如初生嫩芦,而叶稍阔似竹叶,对生,叶亦辛香。
秋社前后新芽顿长,如列指状,采食无筋,谓之子姜,秋分后者次之,霜后则老矣。
性恶湿洳而畏日,故秋热则无姜。
科属分类:姜科 拉丁文名 Rhizoma Zingiberis Recens 主治 风寒感冒;恶寒发热;头痛鼻塞;呕吐;痰饮喘咳;胀满;泄泻 各家论述 1.成无己:姜、枣味辛甘,专行脾之津液而和营卫,药中用之,不独专于发散也。
2.《食物本草》:孙真人云,姜为呕家圣药。
盖辛以散之,呕乃气逆不散,此药行阳而散气也。
俗言上床萝卜下床姜,姜能开胃,萝卜消食也。
3.《药性类明》:生姜去湿,只是温中益脾胃,脾胃之气温和健运,则湿气自去矣。
其消痰者,取其味辛辣,有开豁冲散之功也。
4.《医学入门》:姜,产后必用者,以其能破血逐瘀也。
今人但知为胃药,而不知其能通心肺也。
心气通,则一身之气正而邪气不能容,故曰去秽恶,通神明。
丹溪云,留皮则冷,去皮则热。
非皮之性本冷也,盖留皮则行表而热去,去皮则守中热存耳。
5.《本草纲目》:生用发散,熟用和中,解食野禽中毒成喉痹;浸汁点赤眼;捣汁和黄明胶熬,贴风湿痛。
姜,辛而不荤,去邪辟恶,生啖,熟食,醋、酱、糟、盐、蜜煎调和,无不宜之,可蔬可茹,可果可药,其利溥矣。
凡早行、山行宜含一块,不犯雾露清湿之气,及山岚不正之邪。
按方广《心法附馀》云,凡中风、中暑、中气、中毒、中恶、干霍乱、一切卒暴之病,用姜汁与童便服,立可解散,盖姜能开痰下气,童便降火也。
6.《本草经疏》:生姜所禀,与干姜性气无殊,第消痰、止呕、出汗、散风、祛寒、止泄、疏肝、导滞,则功优于干姜。
7.《药品化义》:生姜辛窜,药用善豁痰利窍,止寒呕,去秽气,通神明。
助葱白头大散表邪一切风寒湿热之症;合黑枣、柴、甘,所谓辛甘发散为阳,治寒热往来及表虚发热;佐灯心通窍利肺气,宁咳嗽;入补脾药,开胃补脾,止泄泻。
8.《本草新编》:姜通神明,古志之矣,然徒用一二片,欲遽通明,亦必不得之数。
或用人参,或用白术,或用石菖蒲,或用丹砂,彼此相剂,而后神明可通,邪气可辟也。
生姜性散,能散风邪,伤风小恙,何必用桂枝,用生姜三钱捣碎,加薄荷二钱,滚水冲服,邪即时解散。
或问生姜发汗,不宜常服,有之乎?曰,生姜四时皆可服,但不宜多服散气,岂特发汗哉。
然而多服则正气受伤,少服则正气无害,又不可过于避忌坐视,而不收其功也。
至于偶受阴寒,如手足厥逆,腹痛绕脐而不可止,不妨多用生姜,捣碎炒热,熨于心腹之外,以祛其内寒也。
9.《本草从新》:姜汁,开痰,治噎膈反胃,救暴卒,疗狐臭,搽冻耳。
煨姜,和中止呕。
煨姜,和中止呕,用生姜惧其散,用干姜惧其燥,惟此略不燥散。
凡和中止呕,及与大枣并用,取其和脾胃之津液而和营卫,最为平妥。
.《本草经读》:仲景桂枝汤等,生姜与大枣同用者,取其辛以和肺卫,得枣之甘以养心营,合之能兼调营卫也。
真武汤、茯苓桂枝汤用之者,以辛能利肺气,气行则水利汗止,肺为水之上源也。
大小柴胡汤用之者,以其为少阳本经之药也。
吴茱萸汤用之者,以其安阳明之气,阳明之气以下行为顺,而呕自止矣;少阴之气,上交阳明中土,而利亦止矣。
若人只知其散邪发汗,而不知其有匡正止汗之功,每于真武汤、近效白术汤,辄疑生姜而妄去之,皆读书死于句下之过也。
.《本经》:去臭气,通神明。
.《别录》:主伤寒头痛鼻塞,咳逆上气。
.陶弘景:归五脏,去痰下气,止呕吐,除风湿寒热。
.《药性论》:主痰水气满,下气;生与干并治嗽,疗时疾,止呕吐不下食。
生和半夏主心下急痛;若中热不能食,捣汁和蜜服之。
又汁和杏仁作煎,下一切结气实,心胸壅隔,冷热气。
.《千金·食治》:通汗,去膈上臭气。
.《食疗本草》:除壮热,治转筋、心满。
止逆,散烦闷,开胃气。
.《本草拾遗》:汁解毒药,破血调中,去冷除痰,开胃。
.《珍珠囊》:益脾胃,散风寒。
.《医学启源》:温中去湿。
制厚朴、半夏毒。
.《日用本草》:治伤寒、伤风、头痛、九窍不利。
入肺开胃,去腹中寒气,解臭秽。
解菌蕈诸物毒。
.《会约医镜》:煨姜,治胃寒,泄泻,吞酸。
.《现代实用中药》:治肠疝痛有效。
采收和储藏 -月茎叶枯黄时采收。
挖起根茎,去掉茎叶、须根 资源分布:我国中部、东南部至西南部各省广为栽培。
选方 生姜泻心汤《伤寒论》;桂枝汤《伤寒论》;生姜甘草汤《备急千金要方》;当归生姜羊肉汤《金匮要略》;生姜半夏汤《金匮要略》 用药禁忌 阴虚内热及实热证禁服。
伤寒可以吃乌梅肉120g、花椒12g、细辛18g、黄连48g、黄柏18g、干姜30g、附子18g、桂枝18g、人参18g、当归12g,这些中药熬制后服下,有很好的清热解毒的作用,对于治疗伤寒有很大的帮助。
解决“伤寒、怕冷、心悸、结节”等问题,不可或缺的一味药!
我最近很喜欢看辩论,感觉这是一种可以打破固有思路,减少偏见的好办法,而辩论看多了也会有后遗症,最近我就常常在想:术与器究竟哪个更重要,武术与武器,药方与药材究竟应该先学哪一个呢?
孔子有言:“工欲善其事,必先利其器”,之前我们聊过很多“医方医案”,今天我们也来聊聊医者的法器,聊聊医圣张仲景的趁手兵器——桂枝。
桂枝
说起桂枝,很多喜欢中医的朋友可能直接想起了解表散寒的“桂枝汤”,而不太熟悉中医的朋友,可能模糊到“桂枝、肉桂、桂皮、肉桂粉”都分不太清。
其实,中药的世界丰富多彩,它就是百晓生的《兵器谱》一样,有夺天地造化的雪莲,有袭日月精华的灵芝,有补元气吊命的人参,也有通腑气护周全的大黄,每一味都拥有自然赋予的独特力量,医圣手中的“桂枝”就好像张无忌习得的“九阳真经”,每深入一层,都可以领略到不一样的风景。
桂枝,是樟科植物肉桂的“干燥嫩枝”,而名称上与它比较接近的这几味中药。肉桂是樟科植物肉桂的“干燥树皮”,也就是说桂枝与肉桂是同父同母的“亲兄弟”,只是他俩性格上不太相同。而肉桂粉就是肉桂研末的粉,是西点烹饪时的常见佐料,中式厨房中常用的“桂皮”来源就相对宽泛一些,许多樟科植物的干燥树皮都可以被当做桂皮使用。
桂枝,味甘,具有辛温之性,归心肺膀胱经,具有发汗解肌、温通经脉、助阳化气之功。位列《神农本草经》上品之列,书中言牡桂:“味辛温,主上气咳逆,结气喉痹,吐吸,利关节,补中益气。”《伤寒杂病论》中载方300余首,含有桂枝的就有70余首,也就是说每4~5首方剂之中就有一首含有桂枝的方剂出现,所以说想要理解经方,就要理解桂枝,这话儿一点都不夸张。下面,就让我们重读经典,看看桂枝的魅力,究竟在哪里?
发汗解肌
桂枝温煦,具有辛热发散之力,而辛温解表之药多兼“苦味”,就像麻黄一样,辛散苦泄,可以使皮毛大开,表邪得散。而桂枝不同,它更类似于“防风”,是辛温之中略带甘味,甘温善补,这也成就了桂枝“甘温通阳扶卫”之能。所以,对于外感风寒表证,不论表实无汗、表虚有汗及阳虚受寒,皆可选择桂枝。
经方在治风寒表证时有两大祖方——麻黄汤和桂枝汤,而这两首方剂中均含有桂枝。那么,如何区分这两首方子呢?有一句话,叫做“无汗用麻黄,有汗用桂枝”。
而这里的“有汗”则表达出了桂枝在“解表”方面另一大优势——调和营卫。
《灵枢》中记载:“中焦亦并胃中,出上焦之后,此所受气者,泌糟粕,蒸津液,化其精微,上注于肺脉,乃化而为血,以奉身心,莫贵于此,故独得行于经隧,命曰营气。”营气出自中焦,性质柔和,内守而属阴,有化生血液、营养全身之用。“卫气者,所以温分肉、充皮肤、肥腠理、司开合者也”,卫气性善走窜,卫外而属阳,行于脉道之外,护卫肌表,保护机体免受外邪侵入。
当人体营卫不和,外感风寒时,会出现自汗的症状,这在《伤寒论》中也有表述,“病人脏无他病,时发热、自汗出而不愈者,此卫气不和也。”要打破这种僵局,就要使用桂枝汤来调和营卫。桂枝辛甘属阳而善走,与卫气性质相符,其辛散通脉之力,行走脉外,护卫肌表腠理。当然,还有不可或缺的另一味药——白芍。白芍性微寒,味苦酸,属阴而质润,有和血养营之效。最重要的是两药必须等量配伍,才能起到阴阳交汇,调和营卫气血,使机体达到“阴平阳秘”的状态。
也就是说在“解表”方面,桂枝较为温和中庸,它能够与麻黄相合,速散表寒,适合于体质结实,表实无汗的状态;桂枝也能够与芍药相合,调和营卫,适合于平素体虚,常自汗出之人,偶感寒邪的情况。
温通经脉
桂枝是肉桂树的嫩枝入药,具有类似于“肉桂”一样的辛散温通之能,相比于肉桂而言,又具有更强的走窜之性,能够温经通脉,散寒止痛,适合于寒凝脏腑经络引起的疼痛问题,比如《金匮要略》中言:“诸肢节疼痛……桂枝芍药知母汤主之”,《神农本草经疏》中载:“桂枝主头痛,风痹骨节挛痛”等等。
温经止痛——小建中汤,枳实薤白桂枝汤,桂枝芍药知母汤,当归四逆汤,黄芪桂枝五物汤等。
温经散寒——桂枝加桂汤,温经汤等。
温通心阳——桂枝甘草汤、炙甘草汤,桂枝加龙骨牡蛎汤等。
其实,在大家潜意识里都是会用解表药的,就拿生姜来说,淋雨受寒时,大家知道喝些葱姜水散寒,经行腹痛时,也会知道红糖姜水温经止痛,而桂枝“温经通脉”的原理正是如此。
寒为阴邪,易伤阳气、寒性收引、凝滞主痛。寒邪凝滞脏腑、经络就会引起一系列以疼痛为主的表现,而桂枝不仅能够辛散表寒,还能温通经脉。近代著名中医大家张锡纯就曾说“桂枝,为其味甘,故又善和脾胃,能使脾气之陷者上升,胃气之逆者下降,脾胃调和则留饮自除,积食自化。”
比如,“脾虚的肚子痛”,这也是当代快节奏生活方式下普遍存在的一种“消化系统问题”,张仲景说:“虚劳里急,悸,衄,腹中痛,梦失精,四肢酸疼,手足烦热,咽干口燥者,小建中汤主之。”
小建中汤就是桂枝汤倍芍药加饴糖而成的方剂,此方特别适合于桂枝体质之人,就是那种体质柔弱,体型消瘦,肤色白而缺乏光泽,腹部扁平而腹直肌拘急,易心动悸,自汗出,唇色暗淡而不红,舌体柔色暗淡,舌面润苔薄白,敏感寒冷及疼痛,睡眠浅,或多梦。
再比如,寒邪凝滞下焦,就会引起一种病,叫“奔豚”。“豚”就是小猪,“奔豚”就是形容腹部有股“莫名的气体”在向上乱窜,就好像小猪在跑一样。病奔豚之人,常会伴有胸腹部疼痛,头昏目眩,心悸烦躁,过后一切如常的表现。伤寒有云“烧针令其汗,针处被寒,核起而赤者,必发奔豚。气从少腹上冲心者,灸其核上各一壮,与桂枝加桂汤更加桂二两也。”
桂枝加桂汤中桂枝用到五两,以平冲降逆,治因发汗太过或误用温针引起的心阳虚而诱发之奔豚。从药物组成上来看,全方药物与桂枝汤相同,只有桂枝用量增加了。周岩在《本草思辨录》中说“惟辛温能止其冲,桂枝乃下冲妙药,仲景屡用之。”
然后,在这里还要多说一句,奔豚是一种症状,辨证时也需要分清寒热。属寒者,宜桂枝加桂汤;属热者,当选奔豚汤,千万不能见到有气上冲,就选择桂枝加桂汤。
若汗后身疼痛者,属营卫不和,经脉失养,不荣则痛,治用桂枝加芍药生姜各一两人参三两新加汤,以桂枝温通经脉,和营卫调养关节肌肉,使疼痛消除。如桂枝与人参的配伍,入里温补脾阳生津益血,在外调补卫阳驱邪。《医宗金鉴》赞曰:“桂枝得人参,大气周流,气血足而百骸理;人参得桂枝,通行内外,补营阴而益卫阳”。故四肢关节、肌肉等部位因邪气闭阻经络,影响气血运行,出现不通则痛,不荣则痛等疼痛症状的,皆可从桂枝的配伍中寻找思路。
而且桂枝不仅能用于风寒之证,风湿化热者也可用桂枝以温经通阳止痛,兼用养阴清热之品佐制,又如当归四逆汤中,以桂枝温经散寒,改善四肢厥冷,温经通脉,止关节痹痛。
助阳化气
《黄帝内经》言:“阳化气,阴成形”。
人体的正气是无形的,属阳,它是精血津液有机转化的必备之品,如果体内阳气不足,那么,不仅是卫外之力不足,容易引起外邪侵袭,而且也会因为阳气运化无力,导致“水湿、痰饮、痰核、瘰疬”等阴寒的病理产物羁留不化,比如肾虚腰痛,水湿水肿,结节,肌瘤等问题,都需要“桂枝助阳化气”之功来解决,如苓桂术甘汤、五苓散、桂枝茯苓丸、肾气丸等。
金匮肾气丸,又名桂附地黄丸,是由六味地黄丸配伍“桂附”而成,“附”就是附子,而“桂”当然就是“桂枝”了。《药雅》中有言:“桂枝佐附子可壮阳”,意思是说桂枝与附子配伍可鼓舞阳气。在大量滋阴药中加入少量的桂枝与附子,取微微生火之意,契合“少火壮气”。
肺主宣发肃降,通调水道,外邪束缚肌表,水湿运化失常,则会引起水肿或小便不利。“病痰饮者,当以温药和之。”桂枝性温,既温扶脾阳以助运水,又可温肾阳、逐寒邪,祛水湿痰饮。故而桂枝与茯苓的温补相合,常常是调治水湿停聚诸证的常见组合,正如尤在泾所言“桂枝得茯苓则不发表而反利水”,故而,五苓散以桂枝温化膀胱之气而利小便,苓桂术甘汤以桂枝振奋胸阳以畅呼吸,桂枝茯苓丸以桂枝辛散温通以化癥。
再有,就是女性经水问题。虽称水,实则为血,经水始于肾精,成于中焦脾土,脾阳化生营血,血满而溢。惟经脉通调则经水应时而下,故妇人之证多在肝脾二经。《四圣心源》中有妇人“调经养血之法,首以崇阳为主也。”以“阳化气,阴成形”,女子以肝为先天,多阳气不足,阴血不充,易郁易寒。桂枝辛温为阳,入肝行营血,疏肝理气以调经,其发散之性还能升清阳,增强脾胃运化。调经养血,用桂枝则血脉通达,经水条畅;辛散温通,得桂枝通调则郁积自散,故名医黄元御谓桂枝“非群药所能及也”。
好了,这就是医圣张仲景的招牌利器“桂枝”。
如果说想要找到补气的思路,就要从“四君子汤”中寻找,那么,不夸张的说,想要解决“寒邪致病”的方法,就要从“桂枝”入手。它体轻,色赤,柔嫩细条,芬芳馥郁,轻扬温通。辛散之中又具有“甘味”,温通之下又善与芍药、茯苓相合,实在是中庸之下,力道雄浑之品。
还没有评论,来说两句吧...